Behandeling: uitwendige bestraling van de blaas
Blaaskanker ontstaat wanneer kwaadaardige tumoren zich vormen in de blaas. Blaaskanker komt bijna vier keer meer voor bij mannen dan bij vrouwen. In België is het de vijfde meest voorkomende kanker bij mannen (ongeveer 5 % van alle kankerdiagnoses bij mannen). De ziekte treft vooral mensen van boven de 60 jaar.
Van je arts heb je vernomen dat een bestraling op de blaas en/of de omliggende lymfeknoop regio’s noodzakelijk is in het kader van de behandeling voor een blaaskanker. Deze bestraling kan eventueel gecombineerd worden met chemotherapie om de kankercellen gevoeliger te maken voor de bestralingen.
Praktisch
Simulatie
- Vóór de eerste bestraling wordt een simulatie uitgevoerd om de bestraling nauwkeurig te plannen. Deze simulatie bestaat uit een CT- en/of MRI-scan in ruglig. Dit duurt 20 tot 30 minuten. Er wordt geen contrast gebruikt.
Instructies voor simulatie en vóór elke bestraling
- Je hoeft niet nuchter te zijn.
- Lege blaas: drink voldoende water en leeg je blaas kort voor de behandeling, tenzij anders aangegeven.
Mogelijke reacties van het lichaam
Bestraling werkt alleen in het gebied van het lichaam dat bestraald wordt. Afhankelijk van de plaats die bestraald wordt, kunnen lokaal bijwerkingen optreden. Sommige mensen hebben veel last van bijwerkingen, anderen merken er weinig van. De ernst van eventuele bijwerkingen heeft niets te maken met het resultaat van de behandeling. Indien je geen of weinig bijwerkingen merkt, betekent dit niet dat de bestraling geen resultaat heeft. Acute bijwerkingen ontstaan tijdens de bestralingen en genezen nadat de bestralingen afgerond zijn. Dit kan wel enkele weken duren.
Het te bestralen gebied (blaas en/of omliggende lymfeknoop regio’s) ligt vooraan in het bekken. Ondanks het gebruik van geavanceerde bestralingstechnieken is het onmogelijk om dit gebied te bestralen zonder de omliggende organen hierbij te betrekken. Uiteraard wordt de dosis op de gezonde weefsels zoveel mogelijk beperkt. Toch zijn bepaalde klachten tijdens en kort na de bestraling vaak niet te vermijden.
Huidreacties
Uitwendige stralen gaan onvermijdelijk eerst door de huid alvorens het te bestralen doelvolume in het lichaam te bereiken. De mate waarin de huid reageert, hangt af van een aantal factoren zoals het type straling, de toegediende dosis, het feit of men al dan niet chemotherapie krijgt, en de exacte plaats van de bestraling.
Meestal geeft een bestraling van de blaas relatief weinig huidtoxiciteit. Huidreacties ontstaan gewoonlijk rond de 2de à 3de week van de behandeling. Daarna kunnen ze geleidelijk toenemen, waarbij de huid vaak verkleurt van licht- tot soms donkerrood. Soms kunnen er gevoelige plaatsen ontstaan, met eventueel blaasjes en open wondjes. De huid begint zich weer te herstellen 2 à 3 weken na de laatste bestraling.
Aanbevelingen:
Deze aanbevelingen gelden enkel voor de plaatsen waar je bestraald wordt. Het is niet noodzakelijk de rest van het lichaam op dezelfde manier te verzorgen. Het is aangewezen onderstaande aanbevelingen ook de eerste weken na de behandeling te blijven toepassen tot de huid volledig hersteld is.
Irritatie van de darmen
Door de beperkte dosis op de darmen in het bekken kan er een ontsteking van het darmslijmvlies ontstaan. Hierdoor kunnen patiënten te maken krijgen met frequentere en lossere stoelgang. Eventueel kan er ook slijm- en (zelden) bloedbijmenging optreden. Je kan ook krampen en eventueel zelfs beperkte misselijkheid ervaren. Deze gastro-intestinale last start meestal vanaf de 3e of 4e week na start van de bestraling en kan tot enkele weken aanslepen.
Aanbevelingen:
Een dieet zal de diarree niet kunnen doen verdwijnen, omdat de voeding niet de oorzaak is van de dunnere en/of frequentere stoelgang. Bij diarree is het wel van belang een gevarieerde voeding te nemen zonder strenge beperkingen en met voldoende vocht- en zoutinname.
Irritatie van de blaas
Door de bestraling van de blaas kan er ook een ontsteking van het blaasslijmvlies ontstaan, zgn. radiocystitis. Hierdoor kunnen patiënten klagen over frequenter plassen, pijn bij het plassen en verminderde controle of continentie. Dit is een tijdelijk fenomeen dat meestal begint vanaf de 2de of 3de week na start van de bestraling en kan tot enkele weken na het stoppen van de bestralingen aanslepen.
Aanbevelingen:
Seksualiteit
Seksualiteit wordt onvermijdelijk beïnvloed door een dergelijke behandeling. Bespreek dit zeker met de arts indien je hierover meer informatie wenst.
Aanbevelingen:
Door de bestraling kan er tijdelijk vermindering van het libido optreden. Ook vermindering van erectiele functie is mogelijk door schade aan zenuwen, bloedvaten en zwelling van het weefsel rond de penisbasis. Meestal is dit een tijdelijk fenomeen, al is een eventuele recuperatie afhankelijk van tal van andere factoren (vb. leeftijd, libido, de erectiele functie voor de behandeling, heelkunde voor of na de bestralingen, chemotherapie en andere medicatie, psychologische factoren zoals relatie met partner en zelfbeeld,...). De sperma-producerende cellen in de teelballen zijn ook erg gevoelig aan bestraling, zodat minstens tijdelijke infertiliteit te verwachten is. Indien dit relevant voor je is (m.a.w. aanwezigheid van een kinderwens), bespreek je dit best vooraf met de arts.
Door sommige bestralingen kan het slijmvlies van de vagina ontsteken (zgn. vaginitis). Dit uit zich in irritatie, roodheid en zwelling waarbij soms ook wondjes ontstaan. Vochtafscheiding kan tijdelijk toenemen. Vaginale penetratie kan hierdoor pijnlijk zijn. Deze klachten beginnen typisch in de 2e of 3e week na start van de bestraling en verdwijnen enkele weken na het stoppen van de bestraling. Op langere termijn kan er vaginale droogte optreden, waarvoor eventueel een gepast glijmiddel dient voorgeschreven te worden. De eierstokken (ovaria) zijn erg gevoelig aan bestralingen. Bij een bestraling op het bekken zullen deze haast onvermijdelijk hun functie verliezen zodat patiënten in de menopauze komen en niet langer vruchtbaar zijn (dus geen menstruaties meer, mogelijk last van typische “overgangs”-klachten). Indien je nog een kinderwens hebt, bespreek je dit best vooraf met je arts. Indien je reeds postmenopauzaal bent, verandert er uiteraard niets door de bestralingen. Seksuele betrekkingen tijdens de bestralingen zijn toegelaten, maar kunnen door de vaginale irritatie onaangenaam zijn. Bespreek dit met je partner of breng je partner mee op consultatie.
Vermoeidheid
Het aantal patiënten met klachten van vermoeidheid, alsook de ernst ervan, hangt af van de duur en de soort behandeling. Meestal spreekt men van een algemene vermoeidheid die in het begin van behandeling af en toe aanwezig kan zijn en toeneemt naar het einde van de behandeling. De vermoeidheid kan nog enkele weken na het stoppen van de bestralingen aanslepen. Het belangrijkste is dat je naar je lichaam luistert en zo nodig bijvoorbeeld een middagpauze inlast. Probeer echter indien mogelijk een normaal dagritme aan te houden.
Late effecten
Buiten bovenstaande bijwerkingen die tijdens en kort na de bestraling optreden, kan bestraling ook bijwerkingen hebben die pas maanden tot jaren later duidelijk worden. Deze hebben veel minder de neiging om over te gaan. Men kan dit zien als een soort littekenvorming.
Irritatie van de blaas
Hematurie (dit is bloed in de urine, wat kan variëren van lichtroze tot meer uitgesproken roodheid), minder urine kunnen ophouden of verhoogde aandrang om te plassen, gevoel van onvolledige blaaslediging. Meld dit wel aan de behandelende arts omdat uitgezocht moet worden of het een gevolg is van de bestraling of dat het een andere oorzaak heeft.
Irritatie van de darmen
Soms is de ontlasting niet meer zoals vroeger, maar wat losser en/of frequenter. In het begin kan er ook wat slijm bij zijn, en later mogelijk wat bloed. Dit laatste moet je wel altijd melden bij je behandelende arts.
Huid
De huid kan wat donkerder van kleur worden en het vetweefsel kan wat vaster aanvoelen.
Elke bestraling brengt een beperkt risico met zich mee op secundaire tumoren in het bestraalde gebied. Dit uit zich pas na meerdere jaren en is vooral van belang bij jongere personen. Dit theoretische risico weegt hoe dan ook niet op tegen de noodzaak van behandeling van de huidige ziekte.
Seksualiteit
Je kan veranderingen ervaren die invloed hebben op je seksleven.
- Mannen kunnen een lager libido ervaren, moeite hebben met het krijgen van een erectie of problemen hebben met ejaculatie.
- Vrouwen kunnen last krijgen van vaginale droogheid en verkorting, wat seks pijnlijk kan maken. Sommige vrouwen ervaren ook een vervroegde menopauze.
Zowel mannen als vrouwen kunnen hun vruchtbhaarheid verliezen. Als je een kinderwens hebt, bespreek dan je opties met je arts.
Bij seksuele klachten tijdens of na bestraling kunt u terecht bij onze seksuologe. Neem gerust contact op.
Extra aandachtspunten
Onze artsen
urologie, borst
- 1st January, 2017
dr. Guido Buelens
Details en info
urologie
- 1st January, 2017
prof. dr. Piet Dirix
Details en info
thoracaal, huid, urologie
- 1st January, 2017
dr. Frederik Vandaele
Details en info
gynaecologie, hematologie, borst, centraal zenuwstelsel, maag-darm, urologie, kinderen
- 1st January, 2017
dr. Carole Mercier
Details en info
urologie
- 1st January, 2017
prof. dr. Piet Ost
Details en info
Heb je nog vragen?
Neem contact op met de afdeling radiotherapie van het Iridium Netwerk:
- ZAS Augustinus: 03/443 39 37
- Campus Vitaz: 03/760 73 86
- Campus AZ KLINA: 03/298 10 00
- ZAS Palfijn: 03/800 63 50
Deze websitepagina werd met zorg samengesteld en is zuiver informatief van aard. Aangezien de medische wetenschap zeer snel evolueert, kunnen geen garanties worden geboden m.b.t. de volledigheid van de inhoud van deze websitepagina. De informatie op deze websitepagina is algemeen van aard en dient te worden begrepen als aanvulling op de specifieke (mondelinge) informatie van de behandelend arts.
De medische praktijk is geen exacte wetenschap, waardoor een opsomming van mogelijke complicaties op deze websitepagina nooit volledig kan zijn. Door de arts kan geen verbintenis worden aangegaan over het uiteindelijke resultaat van de beschreven behandeling.
