Uitwendige bestraling van gynaecologische tumoren

Voor aanvang van de bestraling vindt de voorbereiding of simulatie plaats. Vóór deze simulatie moet men nuchter zijn tenzij anders vermeldt door je arts. Dit betekent dat men 4 uur voor de simulatie niet meer mag eten. Voor de bestraling zelf mag men wel eten.

De arts zal je daarnaast ook vragen om vóór de simulatie de darmen te ledigen d.m.v. een Microlax®- lavement en de blaas te vullen. Dit kan men doen door 1 uur voor de simulatie de blaas volledig leeg te plassen en aansluitend 2 bekers met water te drinken (200 à 400 cc).

Meer informatie over de simulatie vindt men hier.

Bestraling werkt alleen in het gebied van het lichaam dat bestraald wordt. Afhankelijk van de plaats die bestraald wordt, kunnen lokaal bijwerkingen optreden. Sommige mensen hebben veel last van bijwerkingen, anderen merken er weinig van. De ernst van eventuele bijwerkingen heeft niets te maken met het resultaat van de behandeling. Als men geen bijwerkingen ervaart, betekent dit niet dat de radiotherapie geen resultaat heeft. Acute bijwerkingen ontstaan tijdens de bestralingen en genezen nadat de bestralingen afgerond zijn. Dit kan wel enkele weken duren.

De vrouwelijke voortplantingsorganen (eierstokken, baarmoeder en vagina) liggen tussen de endeldarm (rectum) en de blaas. Ondanks het gebruik van de meest geavanceerde bestralingstechnieken die momenteel voorhanden zijn, is het onmogelijk om de endeldarm en de blaas volledig te sparen van straling. Ook de huid wordt onvermijdelijk gedeeltelijk mee bestraald. Uiteraard wordt de dosis op de gezonde weefsels maximaal beperkt. Toch is beperkte last tijdens en kort na de bestraling vaak onvermijdelijk.

Uitwendige stralen gaan onvermijdelijk eerst door de huid alvorens het te bestralen doelvolume in het lichaam te bereiken. Door de behandeling kan de huid droger en gevoeliger worden. De bestraalde huid kan gaan jeuken. Tot enige tijd na het beëindigen van de behandeling kan de huid verkleurd blijven en kan ze afschilferen.

De mate waarin de huid reageert, hangt af van een aantal factoren zoals het type straling, de toegediende dosis, het feit of men al dan niet chemotherapie krijgt, en de exacte plaats van de bestraling. Alle reacties van de huid kunnen pijnlijk zijn, bijvoorbeeld bij aanraking door kleding.

Huidreacties ontstaan gewoonlijk rond de 3de week van de behandeling. Daarna kunnen ze geleidelijk toenemen. De huid verkleurt meestal licht- tot soms donkerrood.  Soms kunnen er gevoelige plaatsen ontstaan, met eventueel blaasjes en open wondjes. In het ergste geval kunnen de open wondjes vervloeien tot grote, vochtige plekken. Deze laatste klachten treden vooral op in de huidplooien (typisch in de liezen, maar ook tussen buikplooien) en kunnen, zelfs na het beëindigen van de bestralingsbehandeling, nog verergeren. De huid begint zich weer te herstellen 2 à 3 weken na de laatste bestraling.

Er maakt een gespecialiseerde wondzorgverpleegkundige deel uit van ons team. De verpleging en/of de arts kunnen je naar haar verwijzen. Zij kan dan samen met de arts over de gepaste (thuis)verzorging beslissen.

Door de beperkte dosis op de blaas en urinebuis kan er ook een ontsteking van het blaasslijmvlies ontstaan, zgn. radiocystitis. Hierdoor kunnen patiënten klagen van frequenter plassen, pijn bij het plassen, en verminderde controle of incontinentie.

Dit is een tijdelijk fenomeen dat meestal begint vanaf de 2de of 3de week van de bestraling, maar tot enkele weken na het stoppen van de radiotherapie kan aanslepen. 

Seksualiteit wordt onvermijdelijk beïnvloed door een dergelijke behandeling. Bespreek dit zeker met je arts indien je hierover meer informatie wenst. Door sommige bestralingen kan het slijmvlies van de vagina ontsteken (zgn. vaginitis). Dit uit zich in irritatie, roodheid, zwelling en soms ontstaan er wondjes. De vochtafscheiding kan ook tijdelijk toenemen. Vaginale penetratie kan hierdoor pijnlijk zijn. Deze klachten beginnen typisch in de 2de of 3de week van de bestralingen en verdwijnen enkele weken na het stoppen van de radiotherapie.

De eierstokken (ovaria) zijn erg gevoelig aan bestralingen. Bij een radiotherapie op het bekken zullen deze haast onvermijdelijk hun functie verliezen, zodat patiënten in de menopauze komen (dus geen menstruaties meer, ontstaan van de typische overgangsklachten) en niet langer vruchtbaar zijn. Mocht je nog een kinderwens hebben, dan bespreek je dit best vooraf met de arts. Indien men reeds postmenopauzaal is, verandert er uiteraard niets door de bestralingen.