Flashtherapie blijkt veelbelovend om gezond weefsel te sparen bij bestraling van tumoren

Flashtherapie is een internationaal beloftevolle therapie waarbij kankerpatiënten met een hoge dosis en heel snel bestraald worden: we spreken in termen van milliseconden of zelfs korter. Het belangrijkste voordeel van de therapie is dat gezond weefsel op die manier mogelijk beter kan gespaard blijven. Dat blijkt alvast uit proeven met muizen in een bunker in het UZA. “In 2023 hopen we de eerste klinische studies op te kunnen zetten bij patiënten met agressieve tumoren”, zegt radiotherapeut-oncoloog Piet Dirix, die ook werkzaam is in GZA Ziekenhuizen en deel uitmaakt van het Iridium Netwerk, het grootste netwerk voor radiotherapie in ons land.

In het universitair ziekenhuis CHUV in Lausanne, Zwitserland, wordt momenteel een speciale bunker gebouwd om een toestel voor "flashtherapie" te plaatsen. Zo kan men bij kankerpatiënten in sessies van een paar milliseconden bestraling dieperliggende tumoren behandelen. Ook in een bunker in het UZA in Edegem staat al zo’n toestel. Flashtherapie wordt daar op dit moment nog niet toegepast op mensen, maar op cellijnen en muizen. Dr. Dirix vertelt: “Sinds anderhalf jaar voeren we in Antwerpen volop onderzoek naar flashtherapie, omdat het zo’n veelbelovende techniek is. Daarnaast wordt er ook onderzoek gedaan in Brussel, Lausanne, Pisa, Napels, Parijs en een aantal Amerikaanse centra. Bestralingstoestellen zijn veel preciezer geworden dan vroeger, en daardoor is er de laatste jaren een tendens naar een korter aantal sessies met een hogere stralingsdosis. Flashtherapie gaat nog verder: een hoge dosis straling in een fractie van een seconde. Die toestellen zijn dus nog in volle ontwikkeling.”

Het preklinisch toestel in het UZA kostte ongeveer een miljoen euro en werd gefinancierd door het Iridium Netwerk, met financiële steun van Kom Op Tegen Kanker. De Universiteit Antwerpen levert de wetenschappelijke ondersteuning. Een team van vijf medewerkers onder leiding van professor Montay-Gruel (radiobioloog) en professor Dirk Verellen (hoofd medische fysica in het Iridium Netwerk), is elke dag bezig met onderzoek. Het team gaat onder meer na of bij muizen bij flashbestraling op de hersenen inderdaad gezonde weefsels gespaard blijven, en die resultaten zijn alvast positief.

“Volgend jaar willen we patiënten rekruteren voor klinisch onderzoek, om vanaf 2024 de eerste klinische proeven uit te voeren”, vertelt dr. Dirix. “In eerste instantie zullen we ons focussen op oppervlakkige flashbestraling: uitwendig bij huidtumoren, en inwendig, dus tijdens de operatie, bij borsttumoren (met een goede prognose) en bij agressieve hersen- en pancreaskanker (met slechte prognose). Bij hersentumoren wordt er onvermijdelijk gezond hersenweefsel bestraald, flashtherapie zou de nadelige effecten hiervan enorm verminderen.”

Toekomstige ontwikkelingen van flashtherapie willen op termijn bestraling dieper in het lichaam mogelijk maken, tot mogelijk wel 20 cm diep, terwijl dat nu zo’n 3 cm is. In dat geval is er wel meer bescherming tegen straling nodig - vandaar de bunker - en een sterke afzuiginstallatie, want flashtherapie produceert veel ozon.

Hoe het precies komt dat flashtherapie gezond weefsel beter spaart, wordt nog onderzocht. “Er zijn een aantal hypotheses”, aldus dr. Dirix. “Een van de meest gangbare modellen op dit moment gaat er vanuit dat de hoge en intense stralingsdosis een effect heeft op de zuurstofconcentratie op cellulair niveau, wat maakt dat gezonde weefsels minder gevoelig worden voor stralingsschade. Maar het onderzoek moet dat uiteraard verder uitklaren.”

Gebaseerd op een artikel in Gazet van Antwerpen